Gelada
Er hangt liefde in de lucht in Diergaarde Blijdorp! Van 10 januari tot en met 25 februari staat het park in het teken van liefde en romantiek. Ontdek meer over het liefdesverhaal van de Aziatische olifant op de website of bewandel de Lovers' lane in het park!
Gelada's komen voor in ingewikkelde sociale groepen. Het mannetje, die het hoogst in rang staat, mag paren met de vrouwtjes. Sociaal gedrag komt dan ook veel voor bij deze soort: vlooien, verbonden vormen vriendschappen binnen en tussen verschillende groepen. Er wordt samen geslapen in de nacht en naar grassen gezocht gedurende de dag. De dag begint vaak met sociaal gedrag, om de banden voor die dag aan te halen. De vrouwtjes hoger in rank zijn het vaakst betrokken bij vechtpartijen, die het meest plaatsvinden tussen verschillende harems.
ongeveer 20 jaar
Maximaal 50 centimeter
50-70 centimeter
♀ zo’n 11 kg.
♂ tot zo’n 18,5 kg
Gelada's leven in harems, wat betekent dat de groep van hoogstens 15 vrouwtjes onder leiding staat van minimaal 1 en maximaal 4 mannen. Wanneer de jonge mannetjes volgroeid zijn, splisten zij zich af en sluiten ze zich aan in een bachelorgroep, met andere jonge mannetjes. Wanneer deze jonge mannen sterk genoeg zijn, proberen ze een eigen harem te vormen met vrouwtjes van andere groepen. Ook kunnen ze de oude man van een bestaande harem verjagen. Wanneer de vrouwtjes hem verkiezen boven de oude man, gebeurt er iets heel bijzonders: De vrouwtjes die een baby in hun buik hadden, stoppen met de ontwikkeling van de foetus. De vrouwtjes breken het jong in de buik af en worden sneller opnieuw vruchtbaar.
Gelada's leven in harems, wat betekent dat de groep van hoogstens 15 vrouwtjes onder leiding staat van minimaal 1 en maximaal 4 mannen. Wanneer de jonge mannetjes volgroeid zijn, splisten zij zich af en sluiten ze zich aan in een bachelorgroep, met andere jonge mannetjes. Wanneer deze jonge mannen sterk genoeg zijn, proberen ze een eigen harem te vormen met vrouwtjes van andere groepen. Ook kunnen ze de oude man van een bestaande harem verjagen. Wanneer de vrouwtjes hem verkiezen boven de oude man, gebeurt er iets heel bijzonders: De vrouwtjes die een baby in hun buik hadden, stoppen met de ontwikkeling van de foetus. De vrouwtjes breken het jong in de buik af en worden sneller opnieuw vruchtbaar.
Diep verscholen in de uitgestrekte graslanden en rotsachtige terreinen van Ethiopië, vind je de gelada. Deze bijzondere apensoort wordt ook wel de 'bloedende-hart' aap genoemd. Gelada's hebben een unieke manier om partners aan te trekken. Zowel de mannetjes als de vrouwtjes hebben een rood, haarloos gebied op hun borst in de vorm van een zandloper. Bij de mannetjes wordt dit gebied intenser rood wanneer ze opgewonden zijn. Bij de vrouwtjes kan je rondom deze rode vlek kleine, wratvormige huidzakjes spotten. Deze huidzakjes zwellen tijdens haar vruchtbare periode op en hiermee laat ze aan het mannetje zien dat ze klaar is om voort te planten.
De geladavrouwen zijn echte powervrouwen. Zij hebben namelijk zelf de mogelijkheid om te kiezen van welk mannetje ze drachtig worden. Wil ze niet drachtig worden van een bepaald mannetje? Dan kan ze het eitje zelf afstoten in de buik. De verzorgers van Blijdorp hebben zelfs sterk het vermoeden dat dit ook binnen de Diergaarde is gebeurd. Er is namelijk een tijdje terug in Blijdorp een mannetje bij de groep gekomen om voort te planten. Het lijkt erop dat de vrouwtjes drachtig zijn geworden en dit zelf voortijdig hebben afgebroken. Wellicht vonden ze het mannetje toch niet goed genoeg… Een goede match heeft dus meer nodig dan alleen goed DNA.
Liefde voor het dierenrijk
Het land van de gelada, dat eeuwenlang hun thuis is, wordt steeds vaker opgeëist voor landbouw. Om de gelada beter te kunnen beschermen, steunt Diergaarde Blijdorp een langlopend onderzoek over de gelada. Een onderzoek dat niet alleen het gedrag van gelada's onderzoekt, maar ook kijkt naar de relatie tussen lokale boeren, herders en deze unieke apensoort. Dit onderzoek zal laten zien hoe mensen en dieren samen kunnen leven en hun liefdesverhalen in vrede naast elkaar kunnen blijven bestaan.
...De gelada de enige apensoort is dit graast?
...Je een groep gelada's al van verre hoort? De groep is de hele dag met elkaar in gesprek.
...De gelada de enige primaat is die dezelfde snelle lipbewegingen kan maken met bijbehorende klanken als mensen?
De hoogvlaktes van Ethiopië is de enige plek waar de gelada voorkomt. Het grootste gedeelte van hun dieet bestaat uit grassen, daarom is de soort extra gevoelig voor het verdwijnen van hun leefgebied. Dat wordt namelijk steeds meer en steeds vaker vervangen en gebruikt voor landbouw en het grazen door vee. Om de gelada beter te kunnen beschermen, steunt Diergaarde Blijdorp een langlopend onderzoek. Daarbij wordt onderzocht hoe gelada's hun leefgebied gebruiken, maar ook hoe lokale boeren en herders denken over gelada's en wat voor kennis er nodig is om met elkaar het grasland te kunnen delen.
In Diergaarde Blijdorp zijn momenteel twee aparte groepen gelada's: een bachelorgroep en een familiegroep. Om te voorkomen dat één mannetje als enige nakomelingen krijgt, mogen de mannen om de beurt bij de vrouwengroep. Na een tijdje, als er een aantal jongen zijn geboren, gaat de ene man terug naar de vrijgezellengroep en een andere man gaat dan naar de dames. Je vindt de gelada's tegenover de Rivièrahal op het monumentale voorplein.
